Acil Koruyucu Yöntemler

                                       

                                                ACİL KONTRASEPSİYON

Her ilişki planlı olmayabilir ve planlı olmadığı için önlem alınmamış olabilir. Kullanılan kondomun yırtılması, delinmesi, RİA’nın düşmesi, hap alımının unutulması ve tecavüz durumlarında istenmeyen gebeliklerin oluşmaması için acil kontrasepsiyon kullanılır. Daha önce post-koital kontrasepsiyon, ertesi gün hapı gibi terimler kullanılmış ancak, aciliyeti temsil etmediği düşünülerek Acil Kontrasepsiyon terimi daha uygun bulunmuştur.

 Acil kontrasepsiyonda mevcut seçenekler:

1. Hormonal acil kontrasepsiyon (Ertesi gün hapı),ilk 72 saat içerisinde uygulanmalıdır.

2. İlişki sonrası RİA uygulaması, ilk 5 gün içerisinde Uygulanmalıdır.

Nasıl Korur?

1. Hormonal acil kontrasepsiyon, döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini önler. Yumurtlamadan önce kullanıldığında yumurta oluşumunu engeller. %75-80 etkilidir.

2. İlişki sonrası RİA uygulaması, döllenmeyi ve döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini önler.%99 etkilidir.

Hormonal Acil Kontrasepsiyon: En çok kullanılan acil kontrasepsiyon olup, korunmasız cinsel ilişki sonrası ilk 72 saat içinde, gebeliğin engellenmesi için kullanılmasıdır. En çok Yuzpe rejimine uygun olan östrojen+progesteron içeren haplar kullanılmaktadır. Tüm sağlıkçıların bildiği üzere %99 etkilidir.

Yan etki olarak; bulantı, kusma olabilir, normal kontraseptif yöntem olarak

kullanılmamalıdır

Yuzpe yöntemine göre(östrojen+progesteron); korunmasız cinsel ilişkiyi izleyen ilk 72 saat içinde KOK’lardan 50mcg Ethinyl estradiol içerenlerden 2 adet ya da 30mcg Ethinyl estradiol içerenlerden 4 adet hap 12 saat ara ile kullanılır. Örn, sabah 9‘da içilmişse akşam 21’de içilir. İlk ya da ikinci dozdan sonraki ilk 2 saatte kusma olursa, doz tekrarlanır.

Sadece progestin içeren acil hormonal haplar, post-koital kontrasepsiyon olarak levonorgestrol yaygın olarak kullanılmıştır. Adetleri aksattığı için post-koital kullanımı kolay değildir. Bir kerelik ya da seyrek aralıklarla acil kontrasepsiyon olarak kullanılabilir. DSÖ’ne göre 750mcg Levonorgestrol içeren haplar ilk 72 saat içinde etkili olduğu için alınır ve 12 saat sonra doz tekrarlanır.

Acil Kontrasepsiyonda RİA Uygulaması: Acil kontrasepsiyon amacıyla RİA kullanımı 1976 yılında başlamıştır. RİA’lar kontraseptif yöntem olarak kullanıldığında fertilizasyonu önler. Acil kontrasepsiyon amacıyla kullanıldığında, bakır iyonlarının etkisiyle implantasyonu önler. %99 etkilidir.

Yan etki olarak normal RİA uygulamasında olduğu gibi karın ağrısı, vajinal kanamada artış ve lekelenme kanamaları olabilir.

 Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 5 gün içinde uygulanması önemlidir. CYBE riski yüksek olan durumlarda; yeni bir eşle korunmasız cinsel ilişki, tecavüz, hiç doğum yapmamış birine

ve CYBE açısından zaten riskli olan kişiye acil kontrasepsiyonla RİA uygulaması önerilmez.

Dikkat!

-Acil kontrasepsiyon kullanıldıktan sonraki günlerde korunmasız cinsel ilişkiye girilmemelidir.

-Etkili bir aile planlaması yöntemine mümkün olduğunca çabuk başlanmalıdır.

-Acil kontrasepsiyon, rutin bir korunma yöntemi olarak kullanılamaz.

Acil Kontrasepsiyonda Uyarı İşaretleri:

Kadına aşağıdaki durumlar oluşursa kliniğe gelmesi söylenmelidir.

-Âdetinde değişiklik olduğunda, beklenenden daha az miktarda ya da daha kısa

süren adet kanaması (gebelik olasılığı)

-4 hafta içinde adet olmazsa (gebelik olasılığı)

-Alt karın ya da kasıklarda şiddetli ağrı olursa(ektopik gebelik olasılığı)

-CYBE semptomları gelişirse (artan vajinal akıntı,dizüri gibi).